Σε μια κατάμεστη αίθουσα με δυναμική παρουσία της Κρήτης και του Δήμου Μινώα Πεδιάδας στην Αθήνα, παρουσιάστηκαν τα πρώτα αποτελέσματα της ανασκαφής και η ταυτότητα του Μνημείου, στο ύψωμα Παπουρα.
«Τόπο συλλογικών τελετουργιών και δρώμενων ανάμεσα σε γη και ουρανό», χαρακτήρισε το σπουδαίο μνημείο και νέο τοπόσημο της περιοχής, ο Δήμαρχος Μινώα Πεδιάδας Βασίλης Κεγκέρογλου, μετά την παρουσίαση των προκαταρκτικών αποτελεσμάτων της ανασκαφικής έρευνας στο λόφο Παπούρα, από την επικεφαλής της ανασκαφής, αρχαιολόγο της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ηρακλείου Δανάη Κοντοπόδη.
Όπως ανέφερε μεταξύ άλλων η κ. Κοντοπόδη, έχουν πραγματοποιηθεί ήδη τα 2/3 της ανασκαφής, που αποκάλυψε μια σπάνια μνημειακή κυκλική κατασκευή διαμέτρου 48-50μ., εντυπωσιακή λόγω του μεγέθους, της πρωιμότητας, αλλά και του αρχιτεκτονικού της σχεδιασμού. Το κυκλικό αυτό κτίσμα με τη λαβυρινθώδη αρχιτεκτονική διάρθρωση δεν έχει παράλληλο στην προϊστορική Κρήτη ή στον Αιγαιακό χώρο.
Η κ. Κοντοπόδη ανέλυσε την πολυπλοκότητα και τεχνική αρτιότητα της κατασκευής, επισημαίνοντας ότι η επιμελημένη στιβαρή δαιδαλώδης κατασκευή προϋποθέτει σημαντική εργασία, εξειδικευμένη εμπειρία, μαθηματικές ή και αστρονομικές γνώσεις και μια κεντρική διοίκηση, που οργάνωσε την κατασκευή του.
Με τα έως τώρα δεδομένα χρονολογείται περίπου από το 3.000-1.700 π.Χ με αλλεπάλληλες κατασκευαστικές φάσεις. Η συνεχής μέριμνα γενεών επί αιώνες για τις μετασκευές, επιδιορθώσεις των τοίχων, υποστυλώσεις και προσθήκες γύρω από τον κεντρικό θόλο καταδεικνύουν ότι πρόκειται για ένα μνημείο αναφοράς για τους κατοίκους της περιοχής.
Η επικεφαλής της ανασκαφής, υπογράμμισε ότι το κυκλικό κτήριο της Παπούρας αποτελεί μνημειακή κατασκευή μοναδική στο είδος της, τεκμηριώνοντας το τεχνικό και πολιτιστικό επίπεδο του ευφυούς μινωικού πολιτισμού, πολύ πριν την κατασκευή των πολυδαίδαλων μινωικών ανακτόρων.
Η κατασκευή του στην προανακτορική περίοδο ίσως συνδέεται με την παρουσία ισχυρών φατριών/τοπαρχών που για λόγους ίσως κοινωνικής προβολής ή και κοινοτικής συνοχής επιδόθηκαν στην ανέγερση επιβλητικών μνημείων, για την τέλεση συλλογικών συμποσιακών δράσεων. Αυτές οι δραστηριότητες φαίνεται ότι συνεχίστηκαν συστηματικά σε όλη τη διάρκεια της παλαιοανακτορικής εποχής και έληξαν στην αυγή της νεοανακτορικής περιόδου με την επέκταση της νεοανακτορικής ισχύος της Κνωσού.
Η παρουσία κεραμεικής των αρχαϊκών χρόνων (7ος-6ος αι. π.Χ.), που συνδέεται επίσης με συμποσιακές πρακτικές, υποδηλώνει την πιθανή διατήρηση της προγονικής συλλογικής μνήμης και στους ιστορικούς χρόνους.
Ο Πρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων Κώστας Πασχαλίδης χαρακτήρισε την Παπούρα «ένα από τα σημαντικότερα αρχαιολογικά ευρήματα του 21ου αιώνα για το προϊστορικό Αιγαίο», λέγοντας χαρακτηριστικά:
«Μεταξύ ουρανού και γης, κυκλικό, σύνθετο και δαιδαλώδες, αντιστέκεται εδώ και 41 αιώνες από τον αφανισμό της ύλης του. Ένα μνημείο της κρητικής αρχαιολογίας, που αν είχε ανασκαφεί από τον Έβανς ή τον Ξανθουδίδη θα το γνωρίζαμε όσο τον Δίσκο της Φαιστού — θα ήταν στα γραμματόσημα, στη διδακτέα ύλη και στο διαβατήριό μας».
Ο Δήμαρχος Μινώα Πεδιάδας, Βασίλης Κεγκέρογλου, αναφέρθηκε στις κινήσεις του Δήμου για την προστασία της Παπούρας, επισημαίνοντας ότι έχουν ήδη κατατεθεί τρεις ιεραρχικές προσφυγές από τον ΣΕΑ, τον ΣΕΚΑ και το Δήμο, ενάντια στην απόφαση τοποθέτησης ραντάρ στο λόφο.
«Η ευθύνη μας απέναντι στις μελλοντικές γενιές είναι ιερή. Οφείλουμε να διαφυλάξουμε ό,τι μας συνδέει με το παρελθόν και να μην το θυσιάσουμε στο βωμό μιας αμφίβολης ευκολίας. Είναι αδιανόητο ένα μνημείο που συγκαταλέγεται στις πέντε μεγαλύτερες αρχαιολογικές ανακαλύψεις της χρονιάς να κινδυνεύει με καταστροφή αντί να αναδεικνύεται ως νέο τοπόσημο της Πεδιάδας και της Κρήτης».
Ο Δήμαρχος κατήγγειλε την απόφαση για τοποθέτηση ραντάρ, ζήτησε την ακύρωσή της, την ανακήρυξη του λόφου ως αρχαιολογικού χώρου υψίστης σημασίας, την προστασία και ανάδειξή του. «Η Παπούρα θα παραμείνει ελεύθερη και ανέγγιχτη. Θα γίνει ζωντανό σημείο αναφοράς για τις επόμενες γενιές. Υπάρχουν λύσεις πιθανόν με μεγαλύτερο κόστος ή χρόνο. Σε κάθε περίπτωση, αυτή δεν είναι η μόνη, τεχνικά εφικτή λύση για το ραντάρ και σίγουρα για τον χρόνο εμείς δε φέρουμε καμία ευθύνη και δεν θα αποδεχτούμε μια λύση που «σφιχταγκαλιάζει» το μνημείο με την τοποθέτηση ραντάρ σε απόσταση αναπνοής από αυτό. Έχουμε χρέος να προστατεύσουμε το Μνημείο και να συνεχίσουμε τον αγώνα μας, σε συνεργασία με τους θεσμικούς και επιστημονικούς φορείς», κατέληξε, ευχαριστώντας τον κόσμο που βρέθηκε στο πλευρό του Δήμου και των Αρχαιολόγων.
Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε λίγες ημέρες μετά την ανακοίνωση της διεθνούς βράβευσης της Παπούρας με το Βραβείο Αρχαιολογικής Ανακάλυψης “Παλμύρα” και το Ειδικό Βραβείο Κοινού στη Μεσογειακή Έκθεση Αρχαιολογικού Τουρισμού (BMTA 2025).
Ο Δήμαρχος σημείωσε χαρακτηριστικά ότι «το βραβείο της Παλμύρας πρέπει να παραληφθεί για λογαριασμό του Υπουργείου Πολιτισμού και της Ελλάδας από την Βάσω Συθιακάκη και την ανασκαφέα Δανάη Κοντοπόδη που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της ανασκαφής».
Αξιόλογες παρεμβάσεις έκαναν επίσης η Αντιπρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων Δέσποινα Κουτσούμπα η οποία αναφέρθηκε εκτενώς στην απόφαση του ΚΑΣ αλλά και η αρχιτέκτονας και Μέλος της Επιτροπής Πολιτών για την Προστασία της Παπούρας και της κληρονομιάς της Πεδιάδας Κωνσταντίνα Μπουμπουλάκη.
Μετά το πέρας της εκδήλωσης, η κρητική αντιπροσωπεία βρέθηκε στα Προπύλαια και στο Σύνταγμα, υψώνοντας το πανό της Παπούρας, στέλνοντας μήνυμα αγώνα και αποφασιστικότητας για τη διάσωση του Μνημείου.
Η εκδήλωση στην Αθήνα αποτέλεσε ορόσημο στον κοινό αγώνα αρχαιολόγων, επιστημόνων, φορέων και πολιτών για τη διάσωση και ανάδειξη της Παπούρας, ενός μοναδικού μνημείου της προϊστορικής Κρήτης, που αναγνωρίζεται πλέον και σε διεθνές επίπεδο.
Στην Αθήνα βρέθηκε πολυμελής αντιπροσωπεία με επικεφαλής τον Δήμαρχο Μινώα Πεδιάδας Βασίλη Κεγκέρογλου, τον Πρόεδρο του Δημοτικού Συμβουλίου, Αντιδημάρχους, Δημοτικούς Συμβούλους, Προέδρους Κοινοτήτων, καθώς και μέλη φορέων και συλλόγων της περιοχής.
Από τον πολιτικό κόσμο το παρόν έδωσε ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης και Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ Νίκος Ανδρουλάκης, οι βουλευτές Μιλένα Αποστολάκη, Ελένη Βατσινά, Δημήτρης Μάντζος, Παύλος Χρηστίδης, Μανόλης Χριστοδουλάκης από το ΠΑΣΟΚ, Σία Αναγνωστοπούλου από τη Νέα Αριστερά, ο Πρόεδρος του Κινήματος Δημοκρατίας Στέφανος Κασσελάκης, ο Αντιπεριφερειάρχης Νίκος Συριγωνάκης, η Πρόεδρος της Παγκρητίου Ενώσεως Ρένα Βασιλάκη και η Αντιπρόεδρος Μαρίνα Καλαϊτζάκη, ο Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας κρητικών Σωματείων Μανώλης Πατεράκης, μέλη του Συλλόγου Πεδιαδιτών Αθήνας και όλων των κρητικών Συλλόγων, εκπρόσωποι αρχαιολογικών, επιστημονικών και πολιτιστικών φορέων και πλήθος πολιτών που στήριξαν με την παρουσία τους τον κοινό αγώνα για τη διάσωση του μνημείου.
